De prijs is ingesteld door het letterkundig-historisch genootschap Maatschappij der Nederlandse Letterkunde. Naamgever is de filosoof en publicist dr. C.J. Wijnaendts Francken (1863-1944), die in 1933 het benodigde kapitaal beschikbaar stelde. Tot 1985 werd de prijs om de twee jaar uitgereikt, daarna elke drie jaar. In aanmerking komen in boekvorm verschenen essays, columns of langere betogen. Afwisselend gaat het om publicaties op het gebied van literatuurkritiek en cultuurgeschiedenis. Het bestuur kent de prijs toe, op advies van een commissie. Het geldbedrag van 10.000 euro wordt vanaf 2024 gefinancierd door de Stichting Elise Mathilde Fonds. Dit fonds heeft ook een eigen prijs: de jaarlijkse Elise Mathilde Essayprijs (5.000 euro) voor Nederlandse letterkunde, taalkunde en geschiedenis.
Dr. Wijnaendts Francken-prijs
2024 Marja Pruis (Boos meisje)
2021 Charlotte van den Broeck (Waagstukken)
2018 Arjen Mulder (Wat is leven? Queeste van een bioloog)
2015 Joep Leerssen
2012 Thomas von der Dunk
2009 Arnold Heumakers
2006 Arianne Baggerman, Rudolf Dekker
2003 Frank Westerman
2000 Remieg Aerts
1997 Hugo Brems
1994 Willem Otterspeer
1991 Jaap van Heerden
1988 Frits van Oostrom
1985 Carel Peeters
1983 Arie van Deursen
1981 Jeroen Brouwers
1979 Hendrik Bonger
1977 Paul Rodenko
1975 Rob Nieuwenhuys
1973 Karel van het Reve
1971 H.H. Zwager
1969 H.U. Jessurun d' Oliviera
1967 J.A. Emmens
1965 C.F.P. Stutterheim
1963 Jan den Tex
1961 S. Dresden
1959 niet toegekend
1957 Clement Bittremieux
1955 H. van de Waal
1953 H.A. Gomperts
1951 Johanna K. Oudendijk
1949 Jacques Presser
1943 A.M.W.J. Hammacher
1941 Simon Vestdijk
1939 M.D. Ozinga
1937 Annie Romein-Verschoor
1935 N. Japikse
Dr. Wijnaendts Francken-prijs
van: Maatschappij der Nederlandse Letterkunde
voor: literaire kritiek en cultuurgeschiedenis (afwisselend)
prijs: 10.000 euro, oorkonde
frequentie: driejaarlijks
sinds: 1934